Cơ giới hóa khâu thu hoạch nghêu
Theo ThS. Nguyễn Văn Công Chính (chủ nhiệm đề tài), huyện Cần Giờ (TP.HCM) đang quy hoạch các khu vực nuôi nghêu tại vùng bãi biển thuộc thị trấn Cần Thạnh, các xã Long Hòa và Lý Nhơn, trong tương lai có thể mở rộng diện tích nuôi nghêu lên đến 2.000 ha bãi biển. Tuy nhiên, khâu thu hoạch nghêu hiện là công việc tương đối vất vả và tốn nhiều công lao động. Việc thu hoạch thường là thủ công, nặng nhọc vì phải thao tác bằng tay trong nước biển, ngoài ra còn phụ thuộc vào thủy triều nên giờ giấc làm việc không ổn định và rất khắc nghiệt. Đặc biệt, biển Cần Giờ chịu ảnh hưởng của chế độ bán nhật triều không đều, mỗi ngày xuất hiện 2 lần nước lớn và 2 lần nước ròng nên việc thu hoạch nghêu lại càng vất vả hơn. Do đó, nghiên cứu cơ giới hóa khâu thu hoạch nghêu thay thế cho thu hoạch thủ công là vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao năng suất, giảm chi phí sản xuất, đáp ứng tính thời vụ, đặc biệt là giải quyết vấn đề thiếu hụt lao động thu hoạch nghêu hiện nay.
Thu hoạch nghêu thủ công.
Hiện trong nước đã có một vài thiết bị thu hoạch nghêu được chế tạo, ứng dụng nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu làm việc trên nền ruộng khô (sau khi thủy triều đã rút). Vì vậycác nhà nghiên cứu của Đại học Nông Lâm TP.HCM đã thiết kế, chế tạo máy thu hoạch nghêu, hoạt động được trên nền ruộng khô với năng suất 1.000 m2/giờ), thỏa mãn chỉ tiêu về độ vỡ (< 2%), và độ sót nghêu (< 1%). Máy thu hoạch nghêu trên ruộng khô có nhiều ưu điểm như: thu hoạch nghêu sạch không ngậm cát bùn, máy chủ động thu hoạch theo từng khu vực mà không bị ảnh hưởng củathủy triều, dễ dàng điều khiển hơn so với máy lắp trên phao (nhất là mùa thu hoạch ở Cần Giờ sóng rất lớn). Máy thu hoạch nghêu được chế tạo có 3 cụm chi tiết chính là: cụm trống cào phối hợp với dao cắt để cào lớp nghêu lên khỏi mặt đất; bộ phận sàng phân ly để tách nghêu khỏi cát, bùn; cụm băng tải để tải đưa nghêu lên trên và chuyển vào khay chứa. Khi máy hoạt động, băng tải, sàng phân ly và trống cào nghêu lần lượt được truyền động, khi đã hoạt động ổn định, khung đỡ sàng và trống được xy lanh thủy lực hạ xuống để trống cào vào đất cho đến khi bánh xe giới hạn độ sâu tiếp xúc với mặt đất. Lúc này, gạt cần thủy lực điều khiển máy chạy tới, trống sẽ cào cả lớp cát và nghêu đổ lên sàng. Sàng làm việc theo nguyên lý sàng lắc ngược, vật liệu trên sàng chuyển động theo hướng lên trên đỉnh sàng. Trong quá trình chuyển động, cát và bùn sẽ được phân ly rơi qua sàng, còn nghêu sẽ đi lên đỉnh sàng và đổ vào băng tải. Băng tải đưa nghêu lên cao và đổ vào khay chứa. Khi khay đầy, người điều khiển máy sẽ kéo khay đã đầy ra ngoài và thay khay mới.
Máy thu hoạch nghêu sử dụng động cơ diesel, điều khiển bằng hệ thống thủy lực; có thể điều chỉnh tốc độ từ 1 km/giờ (khi làm việc) đến 5 km/giờ (khi chạy không); có thể thu gom cả vỏ nghêu chết và các tạp chất khác để cải tạo môi trường và chỉ cần một nhân công điều khiển. Máy đã được vận hành thử nghiệm tại ruộng nuôi nghêu thuộc xã Long Hòa, cho thấy hoạt động ổn định, các chỉ tiêu về năng suất thu hoạch, độ sót, độ vỡ và lẫn tạp chất đạt yêu cầu.
Vận hành máy thu hoạch nghêu trên biển Cần Giờ.
Sẵn sàng triển khai sử dụng rộng rãi
ThS. Nguyễn Văn Công Chính cho biết, máy thu hoạch nghêu do nhóm chế tạo đã khắc phục nhược điểm của các máy đang ứng dụng hiện nay là có thể thu hoạch trên bãi cạn, nghêu không ngậm cát, nhân công không ngâm mình trong nước. Đặc biệt, việc phân chia từng khu thu hoạch rất dễ dàng, không bị thu hoạch trùng hay bỏ sót. Ngoài ra, ưu điểm nổi bật của máy là tăng năng suất lao động, giúp người dân chủ động và giảm được chi phí thu hoạch nghêu. Theo khảo sát thực tế các hộ nuôi nghêu ở thị trấn Cần Thạnh và xã Long Hòa, chi phí thu hoạch thủ công khoảng 2000-3000 đồng/kg cho lượng nghêu cào được (khoảng 2-2,5 triệu đồng/tấn). Như vậy, nếu muốn thu hoạch 8 tấn nghêu/ngày, tổng số tiền phải trả là từ 16-20 triệu đồng và cần khoảng 70-80 nhân công. Trong khi đó, máy thu hoạch nghêu do nhóm nghiên cứu chế tạo theo tính toán sơ bộ có chi phí thu hoạch là 764 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với thu hoạch thủ công. Đồng thời, máy có thể hoạt động bất kỳ giờ nào trong ngày, kể cả ban đêm nhờ có hệ thống đèn chiếu sáng; vì máy chạy trên bãi cạn, không phụ thuộc vào sóng và gió nên năng suất ổn định.. Điều quan trọng là sử dụng máy thu hoạch nghêu sẽ giải quyết được vấn đề thiếu hụt lao động, nhất là khi vào mùa cao điểm thu hoạch nghêu.
Máy thu hoạch nghêu có thể hoạt động tốt ở vùng nuôi nghêu Cần Giờ, cũng như tất cả các bãi nuôi nghêu khác trên cả nước, tuy nhiên, tùy vào đặc tính cơ lý của bờ bãi và đặc tính sinh học của từng loài nghêu, máy cần phải có những điều chỉnh nhỏ cho phù hợp. Mặt khác, do là mẫu máy đầu tiên, nên chi phí cho một máy vào khoảng 700 triệu đồng, khi được hoàn thiện và triển khai rộng sẽ giảm được giá thành giúp nhiều người dân có thể sử dụng.
Hiện nhóm nghiên cứu đang tiếp tục hoàn thiện máy thu hoạch nghêu và sẵn sàng hợp tác đầu tư sản xuất để triển khai ứng dụng rộng rãi.
Lam Vân (CESTI)