Đó là chủ đề của hội thảo “Tiết kiệm năng lượng - TKNL, sản xuất sạch hơn - SXSH và tiếp cận nguồn vốn cho các dự án bảo vệ môi trường từ quỹ bảo vệ môi trường Việt Nam” do Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam – VEPF (Bộ Tài nguyên & Môi trường) tổ chức ngày 11/9/2008 tại TP.HCM.
Hội thảo đã giới thiệu và hướng dẫn các doanh nghiệp (DN) tham gia dự án nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV); cách thức tiếp cận nguồn vốn từ các quỹ tín dụng xanh, quỹ bảo vệ môi trường Việt Nam…; những lợi ích kinh tế - môi trường của sản xuất sạch hơn (dự án tăng cường năng lực thể chế cho kiểm soát ô nhiễm nước ở Việt Nam)…
Theo đó, SXSH là sự áp dụng liên tục chiến lược môi trường tổng hợp mang tính phòng ngừa trong các quy trình, sản phẩm và dịch vụ nhằm nâng cao hiệu suất và giảm thiểu rủi ro cho con người và môi trường. Nói cách khác, SXSH hướng tới việc bảo vệ môi trường (giảm thiểu chất thải, phòng ngừa ô nhiễm…) và tiết kiệm nguyên liệu, năng lượng với điểm nhấn quan trọng là thay đổi thái độ quan điểm trong vận hành và quản lý DN, thay đổi thiết bị, áp dụng bí quyết và cải tiến quy trình sản xuất cũng như cải tiến sản phẩm. Bà Ngô Thị Nga (Giám đốc Trung tâm sản xuất sạch Việt Nam) đưa ra mô hình SXSH gồm 6 bước và 18 nhiệm vụ phải làm. Sáu bước gồm có khởi động, phân tích các bước của công đoạn, đề xuất các cơ hội SXSH, lựa chọn các giải pháp SXSH, thực hiện các giải pháp SXSH, duy trì SXSH. Các nhiệm vụ cụ thể gồm thành lập đội SXSH, liệt kê các công đoạn trong quá trình sản xuất, nhận diện các công đoạn gây nhiều tổn hao, cân bằng vật liệu và năng lượng, xác định nguyên nhân gây tổn hao, phát triển các cơ hội SXSH, đánh giá tính khả thi về kỹ thuật, kinh tế, môi trường… Bà Nga đưa ra ví dụ, trong 10 năm qua (1998-2008), giải pháp SXSH đã mang lại lợi ích kinh tế là giảm 30-50% lượng nước, 10-30% nhiên liệu, năng lượng, điện tiêu thụ ở các DN ngành dệt may, nhuộm, bột giấy, xi mạ… Hiện nay, các DN thực hiện giải pháp SXSH có thể được hỗ trợ đầu tư từ các quỹ môi trường TP (Hà Nội: 100.000 USD; TP.HCM: 1000.000 USD); quỹ tín dụng xanh cho SXSH (2006-2010); tham gia dự án tăng cường năng lực thể chế cho kiểm soát ô nhiễm nước ở Việt Nam…
Về TKNL, các DN thuộc 5 ngành công nghiệp (gạch, gốm sứ, giấy và bột giấy, dệt may và chế biến thực phẩm) có thể tham gia dự án “nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong các DNNVV Việt Nam”. Đây là dự án 5 năm (2006-2010) do Bộ KH&CN, Bộ Công thương, Bộ TN&MT, các Trung tâm TKNL, Sở KH&CN, ngân hàng Công thương, VEPF… thực hiện với tổng kinh phí 28,80 triệu USD. Các hoạt động gồm chương trình hỗ trợ phát triển thể chế và chính sách TK&HQNL; chương trình thông tin và nâng cao nhận thức TK&HQNL; chương trình xây dựng năng lực kỹ thuật TK&HQNL; chương trình hỗ trợ các tổ chức cung cấp dịch vụ TK&HQNL… Tham gia dự án, các DN sẽ được hỗ trợ kinh phí thực hiện tư vấn kiểm toán năng lượng và chuyển giao công nghệ (từ 10-30 triệu đồng/dự án); được bảo lãnh tối đa 75% vốn vay; được đào tạo miễn phí về kinh nghiệm quản lý dự án, kiến thức ứng dụng các công nghệ TKNL, kiến thức xây dựng các dự án đầu tư vay vốn ngân hàng…
Các DN hoạt động trong lĩnh vực bảo vệ môi trường sẽ được cấp vốn ưu đãi từ VEPF (trực thuộc Bộ TN&MT). Với vốn điều lệ là 500 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước và hàng năm được bổ sung từ các nguồn khác, VEPF ưu tiên hỗ trợ tài chính cho các hoạt động xử lý chất thải; phòng ngừa và khắc phục sự cố môi trường (tràn dầu, bão lụt, lũ quét, bệnh dịch…); nghiên cứu và triển khai công nghệ thân thiện môi trường; bảo tồn đa dạng sinh học; giáo dục truyền thông môi trường và phát triển bền vững…
Bên cạnh lợi ích kinh tế, hiệu quả sản xuất kinh doanh thì TKNL, bảo vệ môi trường đang là những vấn đề được đặc biệt quan tâm và chúng có mối liên quan chặt chẽ với nhau. Hy vọng việc nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp cộng với hiệu quả từ những hoạt động của các dự án, quỹ đầu tư nói trên sẽ là những giải pháp phù hợp góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và thúc đẩy phát triển sản xuất.
Lam Vân