Ngày 28/12, tại TP.HCM, Hiệp hội Doanh nghiệp nông nghiệp trang trại nông thôn Việt Nam phối hợp với Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao tổ chức buổi tọa đàm “Đánh giá đúng chất làm chín trái cây Ethephon và vấn đề công nghệ sinh học đối với ngành nông sản chế biến” với sự tham gia của các nhà quản lý, nhà khoa học, nhà nông và các doanh nghiệp nông sản để làm rõ hơn về vấn đề này.
Gần đây, một số phương tiện thông tin đại chúng đưa tin nhiều nông dân và thương lái buôn bán hoa quả ở miền Đông Nam Bộ, Tây Nguyên sử dụng một loại hóa chất có tên là Ethephon để thúc chín các loại hoa quả như chuối, mít, đu đủ, sầu riêng,… và cho rằng chất này chỉ được dùng để kích thích mủ cây cao su và có độc đối với sức khỏe con người. Đây là thông tin sai lầm, cần hiểu đúng các chất gây độc cho con người đến từ các nguyên nhân khác như dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hoá chất vô cơ.
GS.TS. Nguyễn Quang Thạch (Chủ tịch Hội đồng khoa học của Viện Sinh học Nông nghiệp) cho biết, từ lâu các nước trên thế giới đã sử dụng rộng rãi Ethephon trong ngành trồng trọt cả trong và sau thu hoạch để kích thích sự chín đều và đồng loạt của các loại quả, tạo điều kiện cho công nghệ sau thu hoạch. Tại Việt Nam, từ năm 1995, đã có dự án “Chuyển giao sản xuất thử nghiệm và ứng dụng chế phẩm Ethephon từ Cộng hòa Liên bang Nga vào Việt Nam”. Căn cứ vào chương trình hợp tác khoa học công nghệ với Nga được ghi trong Nghị định thư tại khóa họp lần II của Ủy ban Hợp tác Khoa học Công nghệ Việt Nga, Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ & Môi trường có quyết định số 1647/QĐ-QHQT ký ngày 26/9/1995 giao cho Viện Sinh học Nhiệt đới thuộc Trung tâm Khoa học Tự nhiên và Công nghệ Quốc gia thực hiện dự án. Dự án được Hội đồng nghiệm thu cấp Nhà nước nghiệm thu ngày 13/11/2006. Kết quả nghiên cứu của dự án được cho phép triển khai ứng dụng với các ứng dụng chính là: sử dụng Ethephon để điều khiển quá trình ra hoa kết trái của cây trồng theo ý muốn của nhà nông nhằm rải vụ và nghịch vụ các loại cây trái để tránh trái cây chín tập trung trong một thời gian quá ngắn, thất thoát nhiều và bị rớt giá (nhằm phục vụ cho xuất khẩu quanh năm như xoài, nhãn, thanh long,…); sử dụng hiệu quả cho công nghệ sau thu hoạch, tạo ra sản phẩm đẹp, đồng đều, chống thất thoát, chất lượng tốt đạt tiêu chuẩn xuất khẩu và trái cây Việt có khả năng cạnh tranh được với trái cây của các nước trong khu vực.
Các nhà khoa học trao đổi, cung cấp thông tin làm rõ về chất làm chín trái cây Ethephon. Ảnh: LV. Hiện Ethephon được phép sử dụng trong phân bón, nằm trong Danh mục các chất điều tiết sinh trưởng được phép sử dụng theo Thông tư số 36/2010/TT-BNNPTNT ngày 24/6/2010 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Ethephon là chất tổng hợp có tên 2-Cloethylen phosphoric axit dạng lỏng không màu hoặc hổ phách nhẹ. Nó được ổn định dạng axit và bị phá hủy ở pH lớn hơn 3,5. Hàm lượng hoạt chất: 400mg/l, tỷ trọng 1,2g/ml, pH=3. Ethephon dễ hòa tan trong nước, ít độc với người và gia súc. Thử nghiệm độ độc trên chuột cống theo đường tiêu hóa cho thấy: LD50 = 7.000mg/kg. Ethephon không hại đối với ong, ít độc với cá. Khi gặp nước, Ethephon chuyển thành Ethylen - một hormon thực vật giữ vai trò chính trong quá trình chín của cây trồng và nông sản, nên khi phun vào cây, quả, Ethephon xâm nhập vào tế bào, bị nước có trong tế bào phân hủy thành Ethylen. Ethylen là một cacbuahydro đơn ở dạng khí, được phát hiện và xếp vào nhóm phytohormones muộn nhất nhưng được đưa vào ứng dụng đại trà nhanh nhất, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Khác với các chế phẩm hóa học khác, Ethylen không gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng vệ sinh nông sản và môi trường.
Do đó, Ethephon có nhiều ứng dụng trong trồng trọt như làm tăng cường quá trình chín của quả, thúc đẩy sự ra hoa trái vụ (dứa), làm rụng lá và quả (phục vụ thu hoạch), ức chế sinh trưởng, sự ngủ nghỉ của củ giống và hạt giống,… chứ không chỉ gói gọn trong việc kích thích ra mủ trên cây cao su như một số bài báo đưa tin.
Dưới góc độ của một doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu nông sản, ông Nguyễn Lâm Viên (Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Vinamit) cho rằng, việc phát triển nông nghiệp hiện đại không thể thiếu những ứng dụng của công nghệ sinh học. Trong ngành chế biến nông sản, không ai có thể chờ từng trái cây chín rồi mới đưa vào sản xuất, nhất là các loại trái rất khó chín đều như mít, sầu riêng, chuối. Do có nhiều nguồn thông tin chưa được nhất quán đối với việc sử dụng các hợp chất sinh học trên các loại cây trồng dẫn đến những hiểu biết chưa đúng đắn, gây bất lợi tới ngành trồng trọt và chế biến nông sản nói riêng và ảnh hưởng cả tới hình ảnh nông nghiệp Việt Nam nói chung. Buổi toạ đàm khoa học được tổ chức góp phần làm rõ các ứng dụng của hợp chất sinh học Ethephon trong việc nuôi trồng cây trái nông sản, giải đáp rõ hơn cho người tiêu dùng, và gỡ khó cho các doanh nghiệp nông sản chế biến cũng như các cơ quan quản lý nhà nước.
Mặc dù các nhà khoa học khẳng định Ethephon không độc hại, nhưng vấn đề cần quan tâm là phải sử dụng đúng liều lượng, đúng giai đoạn, sử dụng sản phẩm có thương hiệu, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Đối với việc bảo quản trái cây, không nên sử dụng hóa chất diệt nấm bệnh đặc biệt là thuốc lưu dẫn, thuốc thuộc nhóm độc, phân hủy chậm, có nguy cơ gây quái thai, ung thư, vô sinh; hiện nay có rất nhiều phương pháp bảo quản trái cây không dùng hóa chất như: bảo quản điều kiện lạnh, thay đổi thành phần không khí, xử lý bằng hơi nước nóng, chiếu xạ, bao bọc bằng màng sinh học, xử lý bằng chất chitosan,… Đồng thời cũng cần phân biệt Ethylen và Acetylen. Acetylen chính là đất đèn mà bà con nông dân thường dùng để làm chín trái cây, nhưng trong đất đèn có chứa arsenic và phosphorus độc, khi gặp nước đất đèn tạo mùi hôi khó chịu, dễ cháy, nổ. Đất đèn cũng gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh, nhức đầu, chóng mặt,… nên nhiều nước cấm sử dụng.
Lam Vân