Vì sao có quá ít bằng sáng chế cấp cho người Việt?

Theo Cục Sở hữu Trí tuệ (Bộ Khoa học và cCng nghệ), năm 2014, Cục Sở hữu Trí tuệ đã tiếp nhận  46.347 hồ sơ đăng ký xác lập quyền bảo hộ sở hữu trí tuệ (SHTT), trong đó  có 4.447 đơn sáng chế, 373 đơn giải pháp hữu ích. Trong đó, người nước ngoài đăng ký sáng chế vẫn là chủ yếu: trong tổng số 4.447 hồ sơ đăng ký sáng chế, có 3.960 (89,1%) thuộc người nước ngoài, chỉ có 487 (10,9%) thuộc người Việt.

Giải thích lý do người Việt có quá ít bằng sáng chế, Cục SHTT cho rằng, theo quy định, để được cấp bằng độc quyền sáng chế, sản phẩm phải có tính mới, tính sáng tạo cao và khả năng áp dụng ở quy mô công nghiệp. Nhưng, các sản phẩm, giải pháp của người Việt gửi đến Cục SHTT không đạt được các tiêu chí nói trên để xét cấp bằng độc quyền sáng chế. Ngay cả việc thiết lập hồ sơ đăng ký cũng là một khó khăn đối với nhiều tác giả “mê sáng chế” nhưng tầm nhìn có phần giới hạn. Một nhà sáng chế vừa nhận bằng cho biết: vì “không quen”, chỉ riêng đặt tên cho 1 sáng chế đã mất 6 tháng.
 

Sáng chế tách nước trong vận chuyển bùn thải đã đăng ký cấp bằng sáng chế

Ở cấp độ giải pháp hữu ích (thấp hơn sáng chế), chỉ cần giải pháp đó có tính mới hơn trên nền giải pháp đã có, đã được ứng dụng. Cấp độ này có nhiều người tham gia hơn, tỷ lệ hồ sơ được cấp bằng giải pháp hữu ích tăng đều qua các năm, nhưng nhiều giải pháp ở dạng “mới ta, cũ người”. Ở lĩnh vực đăng ký nhãn hiệu hàng hóa có 33.064 đơn, nhiều hơn các năm trước, cho thấy dấu hiệu sự phát triển của KH&CN, sự phát triển kinh tế hàng hóa - xã hội của quốc gia, hoặc mỗi địa phương. Tuy nhiên, có tới 19,6% là nhãn hiệu của nước ngoài, cho thấy sức ép về công nghệ - hàng hóa trên thị trường sẽ vô cùng nặng nề đối với doanh nghiệp Việt (hàm lượng công nghệ thấp, giá thành cao, thiếu độc quyền) trong bối cảnh hội nhập WTO và TPP.

Giải pháp tăng cường sáng chế, giải pháp hữu ích cho các năm tới bao gồm: Nhà nước đặt hàng nghiên cứu tạo ra các sáng chế công nghệ hiện đại, hữu ích tầm chiến lược quốc gia. Gắn nghiên cứu với doanh nghiệp và sản xuất hàng hóa hàm lượng công nghệ cao và phù hợp với nhu cầu của xã hội. Khai thác giải sáng chế quốc tế (đã có và hết thời hạn bảo hộ) và phát huy việc sáng tạo các giải pháp của Việt Nam. Theo Cục SHTT, giải pháp nâng cao nhận thức của xã hội, tạo nền móng cho hoạt động SHTT là quan trọng, địa bàn triển khai gồm trường phổ thông, đại học, doanh nghiệp.