Buộc phải sáng tạo
Tốt nghiệp Đại học Chi Lê (University Chile) ngành kiến trúc năm 1965, Lazo đã tiếp quản trang trại bò sữa của gia đình rộng 100 ha ở vùng VI O'Higgins miền Trung Chi-lê sau khi người cha qua đời. Những năm 1970, Chính phủ Chi Lê có chính sách thúc đẩy hoạt động xuất khẩu các sản phẩm nông lâm nghiệp và Lazo đã quyết định chuyển trang trại bò sữa thành nông trại trồng trái cây để xuất khẩu.
Nông dân trên toàn thế giới đều phải đối mặt với những tổn thất do thời tiết, Lazo cũng không ngoại lệ. Trận sương giá năm 1991 đã làm cho Lazo thiệt hại 100% sản lượng nho và 80% sản lượng mận, dù ông đã tốn khá nhiều chi phí vận hành các vòi đốt dầu để chống băng giá, bảo vệ cây trồng.
Mùa màng thất bát buộc phải đổi mới sáng tạo. Lazo quyết tâm tìm cách khắc chế tổn thất nặng nề do sương giá gây ra. Vụ mùa năm sau, Lazo tự chế hệ thống đốt dùng thùng phuy để sưởi ấm vườn cây, nhưng không thành công. Tuy vậy, ông vẫn tin rằng, nếu sử dụng không khí nóng phù hợp thì có thể tạo ra hàng rào nhiệt tạm thời để ngăn sương giá. Nhiều thử nghiệm đã được Lazo tiến hành trong hơn bốn năm, cả việc sử dụng trực thăng để đảo trộn không khí. Cuối cùng, máy kiểm soát sương giá Lazo (Lazo FCM- Lazo Frost Control Machine) đã ra đời vào năm 1996.
Cấu tạo Lazo FCM gồm một quạt ly tâm mạnh, bộ phận truyền nhiệt, bốn xi-lanh khí gas 45 kg cung cấp nhiên liệu tối đa trong năm giờ, được kéo qua các luống cây bằng máy kéo. Quạt thổi không khí nóng ra xa hai bên (lên tới 100 mét mỗi bên), bảo vệ cây trồng khỏi sương giá và không bị hư hại. Ưu điểm chính của Lazo FCM là tính cơ động, thân thiện với môi trường, do nhiên liệu sử dụng là khí propan, hiệu quả và chi phí vận hành thấp.
Sau thành công với sáng chế Lazo FCM, Lazo bắt đầu nghiên cứu phát triển giải pháp quản lý sâu bệnh trong sản xuất nông nghiệp mà không cần thuốc trừ sâu, theo cách thức sử dụng nhiệt tương tự Lazo FCM. Kết quả, máy sử dụng nhiệt kiểm soát dịch hại (TPC - Thermal Pest Control) của Lazo ra đời. TPC bắn luồng không khí nóng mạnh và nhanh vào cây hoặc dây leo để tiêu diệt nấm và côn trùng, có thể giảm sử dụng thuốc trừ sâu hoặc thuốc diệt nấm. Thực tế được kiểm chứng khi xử lý bằng TPC, trái nho và anh đào có màu sắc, hương vị và khả năng lưu trữ tốt hơn. Lazo cũng đã gửi một máy đến New Zealand thử nghiệm, cho kết quả tốt. TPC được thử nghiệm trên nhiều loại cây trồng và rau quả, đã giúp cây phát triển, lá to và xanh hơn, hệ thống tự bảo vệ của thực vật được tăng cường, đồng thời giảm sử dụng hóa chất, nên giảm chi phí trong canh tác và tác hại đến môi trường.
Bảo vệ IP và thương mại hóa
Ngay khi thử nghiệm mẫu Lazo FCM thành công, Lazo nộp đơn đề nghị hỗ trợ từ Innova Chile, cơ quan nhà nước có nhiệm vụ thúc đẩy đổi mới, hiện được gọi là FONTEC (National Fund for Technology and Production Development), và được hỗ trợ 170.000 USD để đưa Lazo FCM vào sản xuất. Lazo nhớ lại: “Trong vài tháng, nhiều đơn đặt hàng đến từ các nông dân Chi Lê và tôi nghĩ rằng điều này chỉ xảy ra một lần trong đời. Tôi đã trúng số và đến lúc để nhận bằng sáng chế”.
Năm 1997, với sự hỗ trợ của các chuyên gia sở hữu trí tuệ (IP-Intellectual Property), Lazo bắt đầu thực hiệc các thủ tục để được cấp bằng sáng chế ở trong và ngoài nước. Mỹ là quốc gia đầu tiên cấp bằng cho sáng chế của Lazo, với tên gọi “Agricultural heating control method” (số US5934013, nộp đơn vào tháng 11/1997, cấp bằng tháng 8/1999). Sáng chế này được Cục Sở hữu công nghiệp Chi Lê cấp bằng (số 41776) vào năm 2002, và nhiều quốc gia khác cũng cấp bằng (gồm Argentina, Mexico, Nam Phi, Úc, New Zealand, Canada, Trung Quốc và Tổ chức sáng chế châu Âu). Sáng chế về phương pháp kiểm soát côn trùng bằng nhiệt (Method for thermal pest control) cũng được nộp đơn cấp bằng sáng chế sau đó.
Hình vẽ trong bằng sáng chế US 5934013.
Năm 1998, công nghệ Lazo FCM được xuất khẩu sang Mỹ thông qua cấp phép sản xuất cho công ty Agtec Crop Sprayers (nay là công ty Superb Horticulture). Trong ba năm đầu tiên, hơn 500 máy mang tên “Lazo Frost Dragon” công nghệ Lazo FCM được Agtec Crop Sprayers bán ra ở Mỹ.
Để khai thác công nghệ TPC, năm 2007 Lazo hợp tác với Marty Fischer, thành lập công ty Lazo TPC Global Inc. ở California, công ty này có các hoạt động tại Chi Lê, Brazil, Mỹ, New Zealand, Úc và châu Âu. Tuy nhiên, hoạt động của công ty được triển khai không theo như kế hoạch dự tính nên Lazo đã bán lại phần đầu tư vào Lazo TPC Global Inc. cho Fischer và nhóm các nhà đầu tư vào năm 2011, quyền sở hữu bằng sáng chế được chia đôi giữa công ty Lazo TPC Global Inc. và Lazo, sau đó công ty được đổi tên thành Agrothermal Systems.
Với cách tiếp cận độc đáo là sử dụng không khí nóng để thay đổi vi môi trường trong canh tác, các sáng chế của Lazo đã giúp nông dân vượt qua những tác động tiêu cực của thời tiết và cung cấp giải pháp quản lý sâu bệnh giảm sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc diệt nấm, tác động tích cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Nhờ hiệu quả thiết thực, các sáng chế đã được lựa chọn sử dụng ở Bắc Mỹ, Nam Mỹ, New Zealand, Úc, châu Phi và châu Âu. Ghi nhận sự đóng góp cho sự phát triển nông nghiệp nước nhà, Lazo được Bộ Nông nghiệp Chi Lê trao giải thưởng quốc gia về sáng tạo trong nông nghiệp năm 1999.
Phương Lan (CESTI)