Phong trào "xây xanh" đang được đẩy mạnh trên toàn thế giới khi các công ty xây dựng ngày càng nhận thấy hiệu quả kinh tế và lợi ích môi trường - xã hội hấp dẫn từ việc nâng cao tính bền vững tổng thể trong hoạt động xây dựng, bao gồm các sáng kiến bảo tồn và cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng, nước và các nguồn tài nguyên khác.
Theo báo cáo mới đây của McGraw-Hill Construction (World Green Building Trends Smart Market Report, 2013), khảo sát các công ty xây dựng trên toàn thế giới thì có đến 51% cho rằng khoảng 2 năm nữa (đến năm 2015) ít nhất 60% công trình là “xanh”, cao hơn nhiều con số 28% vào năm 2013 và 18% vào năm 2008 của khảo sát trước đây. Điều đáng nói là xu hướng này không giới hạn ở một vài khu vực hay chỉ ở những quốc gia phát triển, số công ty kỳ vọng 60% “xanh” tăng hơn gấp ba ở Nam Phi, hơn gấp đôi ở Đức, Na Uy và Brazil, và khoảng 33-68% ở Mỹ, Singapore, Anh và Ả-Rập-Xê-Út.
% các công trình “xanh” ở một số nước (năm 2012 và dự báo 2 năm 2015)
Nguồn: McGraw-Hill Construction, 2013
Công trình xanh: 10 xu hướng lớn
| Công trình “xanh” (hay “bền vững”) được định nghĩa bao gồm kết cấu và quá trình sử dụng “có trách nhiệm với môi trường” và “sử dụng tài nguyên hiệu quả” trong suốt vòng đời của công trình: từ chọn địa điểm đến thiết kế, xây dựng, vận hành, bảo trì, cải tạo và phá hủy (Wikipedia). | |  |
Công trình "xanh" có nhiều dạng và có nhiều hệ thống đánh giá, trong đó LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) của Hội đồng Công trình Xanh Mỹ (UGBC) phổ biến nhất, đặc biệt đối với công trình xây dựng mới và quy mô lớn. LEED xem xét mọi khía cạnh của công trình, từ lượng điện cần thiết cho máy điều hòa đến lượng chất thải xây dựng được tái chế và cả giá để xe đạp cho cư dân... “Chuẩn” xanh cũng được áp dụng cho việc cải tạo công trình hiện hữu (LEED cũng có tiêu chí đánh giá xanh cho công trình hiện hữu – LEED O+M, Existing Buildings Operations and Maintenance).
Theo số liệu mới nhất, hiện có hơn 50.000 dự án LEED đang được tiến hành. Bất chấp tình hình kinh tế suy thoái, công trình xanh vẫn nở rộ và sẽ tiếp tục lan tỏa nhanh chóng trên toàn cầu, theo Jerry Yudelson, nhà tư vấn hàng đầu về xây dựng xanh và bền vững (người được mệnh danh là “cha đẻ của xanh”). Yudelson nhận định có 10 xu hướng lớn sau cho thị trường xây dựng xanh, bao gồm công trình đang được thiết kế, xây dựng và cả công trình hiện hữu:
01. Xây dựng xanh sẽ hồi phục mạnh mẽ (tại Mỹ), tăng trưởng mạnh nhất ở phân khúc cải tạo xanh, đặc biệt là ở các dự án trường, viện và tổ chức phi lợi nhuận.
02. Trọng tâm của ngành xây dựng xanh sẽ chuyển từ xây mới sang xanh hóa công trình hiện hữu. Chứng nhận LEED O+M được cấp nhiều nhất trong ba năm qua và hiện đã vượt chứng nhận xây mới.
03. Công trình xanh sẽ dần được quản lý trên "mây" (trên web). Ngày càng xuất hiện nhiều công ty mới và sản phẩm mới trong các lĩnh vực tự động hóa xây dựng, quản lý cơ sở vật chất, điều khiển không dây và quản lý thông tin dịch vụ xây dựng.
04. Chú trọng đến nước. Nhận thức về khủng hoảng nguồn cung nước sạch trong tương lai không xa buộc các nhà thiết kế, chủ sở hữu và nhà quản lý phải thực hiện cắt giảm hơn nữa việc tiêu thụ nước trong các công trình bằng cách sử dụng hệ thống thu hồi nước mưa và các công nghệ mới xử lý nước tại chỗ.
05. Phong trào xây dựng xanh toàn cầu sẽ tiếp tục tăng tốc khi ngày càng có nhiều nước tự tạo động lực xây dựng xanh và phát triển hội đồng công trình xanh của riêng mình. Gần 90 quốc gia trên các châu lục đã có hội đồng xây dựng xanh, các tổ chức này sẽ thúc đẩy tăng trưởng xanh toàn cầu. Tính đến cuối năm 2012, 40% dự án đăng ký chứng nhận LEED là ở bên ngoài nước Mỹ.
06. Công trình “không năng lượng” (Zero-Net Energy) sẽ ngày càng trở nên phổ biến, ở cả phân khúc dân cư và thương mại.
07. Việc công khai đặc tính xây dựng xanh sẽ là xu hướng nổi nhất, do cư dân ngày càng có nhu cầu muốn biết thông tin công trình xanh đem lại lợi ích gì cho họ.
08. Các hóa chất có hại cho sức khỏe và môi trường sẽ ngày càng ít được sử dụng trong xây dựng. LEED phiên bản 4 dự kiến phát hành trong tháng 6 này sẽ có danh mục những hóa chất cần tránh. Trong 2-3 năm tới các danh mục như thế sẽ xuất hiện ngày càng nhiều khi các nhà sản xuất sản phẩm xây dựng cố gắng chiếm lĩnh hoặc duy trì thị phần dựa trên việc công khai các thành phần hóa chất.
09. Chính quyền địa phương và nhà nước sẽ đặt ra các yêu cầu cao hơn cho các công trình xanh, cả phân khúc công trình công cộng và nhà riêng, do sự cần thiết phải giảm khí thải carbon.
10. Sử dụng năng lượng mặt trời trong các công trình sẽ tiếp tục tăng nhờ xu hướng công trình “không năng lượng” và động lực đạt chuẩn năng lượng tái tạo vào năm 2020.
Top 10 vật liệu cho công trình xanh
Khi thị trường công trình xanh phát triển thì thị trường vật liệu xây dựng xanh cũng phát triển theo. Các thành phần kết cấu, mái che, tấm ốp, sàn, tường và nội thất đều có đóng góp cho hiệu quả môi trường của công trình. Các nhà sản xuất và cung cấp vật liệu đang phát triển và tiếp thị các sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu của các nhà thiết kế và chủ dự án muốn có chứng nhận công trình xanh hoặc cố gắng đạt được đặc tính môi trường mẫu mực.
Những sản phẩm dưới đây giới thiệu một số kỹ thuật tiên tiến đang được áp dụng trong lĩnh vực xây dựng xanh, có thể giúp cho các dự án đạt được chứng nhận LEED.
| Gạch Atlas ‘nhốt’ CO2
5% khí thải nhà kính của thế giới là từ việc sản xuất xi măng và bê tông. Công nghệ của CarbonCure cho phép thu carbon dioxide từ các nguồn công nghiệp và bơm vào khối bê tông dùng một khuôn đặc biệt để cô lập, nhờ đó làm giảm lượng khí thải carbon. Một số dạng sản phẩm tương tự cũng được thực hiện với thủy tinh tái chế.
Lớp nối Proglaze ETA của Tremco
Sản phẩm này là một khối hoàn chỉnh gồm vữa, vách, sơn lót và lớp chống thấm (tất cả đều của Proglaze) kết hợp với vật liệu cách nhiệt và sơn phủ (từ các nhà sản xuất khác), cung cấp lớp nối siêu hạng giữa cửa sổ và ô tường, cực tốt về mặt tiết kiệm năng lượng. Sản phẩm này có tuổi thọ 50-100 năm, ít rò rỉ hơi nước và không khí, lượng VOC (khí thải độc hại) cực thấp và được chế tạo với 60% nhôm tái chế.
| | Lớp cách nhiệt từ cây bần của Amorim
Có nhiều vấn đề với vật liệu cách nhiệt thông thường, ví dụ như hóa chất chống cháy được sử dụng cho các tấm nhựa xốp và khí thải nhà kính từ lớp cách nhiệt dạng phun. Tuy nhiên sản phẩm của Amorim có cùng nguồn gốc như nút bần (vỏ cây sồi), có thể tái tạo và xử lý không cần chất chống cháy. Vật liệu cách nhiệt này rất bền, cách âm, chống thấm và đáp ứng quy chuẩn phòng cháy.
Lớp phủ LoE-i89 của Cardinal Glass Industries
Lớp phun phủ ôxít thiếc Indi này đủ cứng để dùng cho kính cửa sổ (nó giúp cửa sổ kính 2 lớp đạt được công năng tương tự như kính 3 lớp), hệ số truyền nhiệt (U-factor) chỉ có 0,20 giúp vừa giảm nóng vừa giữ mát.
|
Gỗ tái chế của Viridian
| Tấm sàn tuyệt vời này được làm từ cốp pha, thùng cây, băng ghế bỏ đi và các vật liệu khác, đạt chứng nhận gỗ tái chế của FSC (Forest Stewardship Council, Hội đồng Quản lý rừng của Mỹ). Những loại được sử dụng bao gồm cây tùng, sồi, vân sam và thông (cùng nhiều thứ khác). Tất cả đều được xử lý nhiệt khử côn trùng (không dùng hóa chất), sấy khô, sau đó phủ keo và hoàn thiện đáp ứng tiêu chuẩn của CARB (California Air Resource Board). |  |
| Máy đun nước GeoSpring của GE
Bắt đầu từ tháng 4/ 2015 tại Mỹ các máy đun nước trên 25 lít sẽ phải đạt hệ số năng lượng 2.0, hệ số này chỉ có thể đạt được với công nghệ bơm nhiệt, tức hiệu quả gấp đôi các máy nước nóng dùng điện trở thông thường hiện nay. Máy đun nước này của GE GeoSpring có hệ số năng lượng là 2,35, siêu êm, sản xuất tại Mỹ, và được bảo hành 10 năm.
| | Quạt Haiku của Big Ass
Không giống như các quạt thông thường ồn ào, dùng động cơ AC không hiệu quả, quạt Haiku của Big Ass dùng động cơ DC chỉ tiêu thụ 2-30 watt, vượt xa chuẩn ENERGY STAR. Các quạt này có thể dùng vật liệu composite tiên tiến hoặc bằng tre.
|
Đèn đường XS-P Series của Cree Lighting
Các đèn halogen hoặc cao áp truyền thống chiếu sáng phân tán (góp phần ô nhiễm ánh sáng), cho ánh sáng cam và không thật hiệu quả. Đèn đường LED của Cree cho độ sáng đến 100 lumen trên mỗi watt, chiếu sáng trực tiếp xuống đất (thay vì phân tán xung quanh), giá cực tốt (thu hồi vốn sau 3 năm hoặc ít hơn), có khả năng chiếu mờ, có cảm biến, giám sát từ xa và các điều khiển khác.
| Bộ điều khiển tưới tiêu thông minh của Cyber Rain
Dùng nước quá mức (đặc biệt là các bãi cỏ) là một vấn đề lớn ở Mỹ và các nước phát triển khác. Hệ thống Cyber Rain này lấy thông tin về thời tiết, tình trạng cây trồng, độ ẩm của đất, độ dốc, và ánh nắng mặt trời để tính toán lượng nước cần thiết. Nó có thể được vận hành từ máy tính hoặc điện thoại thông minh thông qua “đám mây” (web), thậm chí có thể gửi email thông báo hoặc đóng van từ xa.
| | Phần mềm WUFI của Fraunhofer IBP và Oak Ridge National Laboratory
Hơi ẩm có tác động rất lớn đến tuổi thọ và hiệu năng của các vật liệu xây dựng, nhưng cách nó thẩm thấu qua công trình khó dự đoán. Các công cụ phần mềm này tính toán nhiệt độ và độ ẩm trong các thành phần xây dựng nhiều lớp ở các điều kiện khí hậu khác nhau, cho phép người ta lựa chọn các lớp chống bay hơi, mái và vách, bê tông và các vật liệu khác cùng các loại thiết kế để giảm thiểu tác động của hơi ẩm.
|
Lợi ích từ xanh
Tương tự nghiên cứu của McGraw-Hill Construction, một nghiên cứu gần đây của Freedonia cho thấy vật liệu xây dựng xanh tại Mỹ vẫn “sống khỏe” bất chấp kinh tế suy thoái và hoạt động xây dựng đình đốn trong những năm gần đây, dự báo sẽ tăng trưởng 11% mỗi năm cho đến năm 2017, đạt 86,6 tỉ USD. Nghiên cứu cho thấy cùng với sự hồi phục của ngành xây dựng, sự quan tâm của các doanh nghiệp đến việc đạt các chứng nhận LEED cấp cao hơn, và sự quan tâm của người dùng đến các sản phẩm tiết kiệm năng lượng sẽ thúc đẩy sự tăng trưởng này.
“Sự khởi sắc của lĩnh vực xây dựng xanh trên khắp thế giới đang tạo ra thị trường cho các sản phẩm và công nghệ xây dựng xanh, đến lượt chúng sẽ thúc đẩy thị trường xây dựng xanh tăng trưởng nhanh hơn", theo nghiên cứu của McGraw-Hill Construction.
P. NGUYỄN, STINFO Số 6/2013