Tiếng ồn trắng: "ốc đảo" yên tĩnh trong hỗn độn

Gọi là TIẾNG ỒN nhưng chẳng hề ỒN, trái lại có thể “che khuất” mọi thanh âm phiền nhiễu lao xao xung quanh để bạn hoàn toàn đắm mình vào thế giới riêng.
 

Tiếng ồn trắng 

Nếu kết hợp mọi ánh sáng đơn sắc ở các bước sóng khác nhau tạo ra ánh sáng trắng, thì phối trộn âm thanh với nhiều tần số khác biệt cũng tạo nên một dạng tiếng ồn mới: tiếng ồn trắng (white noise). Cơ chế tạo tiếng ồn trắng (TOT) tương tự với cơ chế tạo ánh sáng trắng, là loại tiếng ồn kết hợp trên 20.000 tần số âm thanh cùng lúc.

TOT là dạng âm thanh với tần số thấp, phát ra đều đều, liên tục. TOT, một tên gọi có vẻ lạ lẫm nhưng lại có thể dễ dàng tìm thấy trong tự nhiên: tiếng gió ù ù qua cửa sổ, tiếng mưa rào, tiếng thác nước ào ào, tiếng rù rì của máy lạnh, quạt máy, máy sấy tóc, tiếng xe lửa chạy trên đường ray, tiếng đài phát thanh rè rè nửa đêm khi không còn chương trình hoặc tiếng chú mèo con rừ rừ trong giấc ngủ...

Che lấp mọi tiếng ồn 

Bộ não của con người không thể lọc được quá nhiều âm thanh với đủ loại tần số phát ra cùng lúc. Chẳng hạn như khi đứng giữa một đám đông với hàng ngàn người chen nhau nói, bạn sẽ không thể nghe được gì nữa. Dựa trên nguyên tắc này, TOT kết hợp hàng chục ngàn tần số âm thanh bên trong, một mặt không hề làm tăng sự ồn ào, mặt khác hòa trộn tất cả các tần số lại giúp “che lấp” những tiếng ồn phiền nhiễu khác.

Theo nghiên cứu khoa học, sử dụng TOT “làm nền” giúp thần kinh bạn bớt nhạy cảm với những âm thanh bên ngoài. Chỉ mười lăm phút lắng nghe TOT nhẹ nhàng, liên tục còn giúp bạn ngủ ngon, tâm trạng bình tĩnh hơn, bớt căng thẳng hoặc nâng cao sự tập trung khi làm việc.
 

Trải nghiệm TOT Với internet, bạn sẽ dễ dàng tìm cho mình một bản thu “tiếng ồn trắng” hoặc tự tạo ra loại TOT riêng bằng những ứng dụng đa dạng có thể tải về các thiết bị nghe nhìn hiện có. Khi sử dụng TOT, âm thanh phát ra trong vài giây đầu tiên thường hơi khó nghe, hãy cố gắng bỏ qua sự khó chịu ban đầu và tập trung vào công việc đang làm. Sau vài phút, hầu hết mọi người cảm thấy dễ chịu hơn, không còn thực sự nhận thấy “tiếng ồn” nữa và không còn cảm thấy những tiếng động phiền nhiễu khác xung quanh.   Bạn sẽ nhanh chóng chìm vào giấc ngủ với tiếng mưa rả rích trên mái nhà, tiếng sóng biển rì rào du dương; thư giãn với tiếng gió xào xạc qua những hàng cây; hoặc lắng nghe âm thanh cuồng nộ của sấm sét lẫn mưa rào nếu muốn thử cảm giác mạnh.

Thiết bị phát tiếng ồn trắng

Có rất nhiều thiết bị phát ra TOT tùy theo ứng dụng và đối tượng mà nhà sản xuất nhắm đến, thường ở hai dạng: cơ học hoặc điện tử.

• Thiết bị cơ học gồm một quạt nhỏ và một bộ phận thay đổi tốc độ. Quạt nhỏ thổi không khí qua khe nhỏ trên vỏ máy để tạo ra âm thanh mong muốn.

• Thiết bị điện tử sẽ tạo ra âm thanh bằng bộ xử lý tín hiệu kỹ thuật số. Chất lượng TOT trong trường hợp này phụ thuộc vào chất lượng thuật toán sử dụng.

Theo kiến nghị của nhà sản xuất, khi sử dụng cần chọn lựa cường độ phát thích hợp để TOT không quá ồn cũng không quá nhỏ. Bước đầu có thể chọn một cường độ - tuy chưa đủ mạnh để che giấu tiếng ồn – nhưng tạo sự thoải mái cho người nghe. Khi tai quen dần với âm thanh mới điều chỉnh cường độ tăng lên để nâng cao hiệu quả chống ồn nếu cần thiết.

TOT có mặt ở rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống, không “ồn ào”, ít được chú ý nhưng lại vô cùng thiết thực. Những ứng dụng phổ biến có thể kể đến như:

TOT trong các thiết bị nghe nhìn điện tử

Đây là loại TOT phổ biến nhất, thường gặp khi mở một kênh truyền hình hoặc phát thanh không còn phát sóng, đài truyền hình hoặc đài phát thanh sẽ tập hợp ngẫu nhiên các âm thanh trên tần số đó và phát qua loa như một tiếng ồn trắng. Ngoài ra, với khả năng khỏa lấp mọi âm thanh phiền nhiễu, TOT cũng thông dụng trong các nhạc cụ điện tử như một bộ lọc để loại bỏ tiếng ồn.

TOT còn được dùng trong một số hệ thống báo cháy vì tai người dễ định vị loại âm thanh này hơn các loại âm thanh khác. Theo một mẹo thú vị được truyền nhau trên trang web lifehacker.com, sử dụng nhạc chuông từ TOT sẽ giúp bạn nhanh chóng tìm được điện thoại di động nếu lỡ để quên đâu đó.

Thiết bị hỗ trợ giấc ngủ

“Phao cứu sinh” cho những người thường tỉnh giấc bởi tiếng động giữa đêm. Các thiết bị hỗ trợ giấc ngủ dùng loại TOT nhẹ nhàng được phối trộn từ các âm thanh như tiếng mưa rơi, gió thổi, tiếng sóng biển… Âm lượng TOT trong ứng dụng này thiết lập hơi lớn hơn so với mức nghe nhạc bình thường nhưng vẫn tạo được cảm giác thoải mái.

Mặt nạ âm thanh (Sound masking)

Mặt nạ âm thanh là ứng dụng chủ yếu của TOT trong môi trường làm việc. Thiết bị phát TOT được gắn trong văn phòng hoặc nơi công cộng nhằm bảo vệ sự riêng tư của cuộc nói chuyện. Đây là kỹ thuật bổ sung TOT vào một môi trường để khỏa lấp những âm thanh không mong muốn khác.

Cơ chế mặt nạ âm thanh có thể giải thích bằng một ví dụ tương tự về ánh sáng. Khi tắt mở đèn pin trong một căn phòng tối, ánh sáng phát ra hiển nhiên gây sự chú ý. Trong trường hợp đèn trong phòng đã bật sẵn, khi đó việc tắt mở đèn pin không còn gây chú ý nữa vì ánh sáng từ đèn pin được “bao phủ” trong vùng ánh sáng có sẵn. Mặt nạ âm thanh sử dụng cơ chế tương tự, “bao phủ” một âm thanh khó chịu bằng một âm thanh nhẹ nhàng hơn của TOT.
 

Cơ chế mặt nạ âm thanh được mô tả bằng ví dụ về ánh sáng.

Che phủ tiếng ồn do ù tai (tinnitus masker)
 

Máy phát TOT hỗ trợ bệnh nhân mắc chứng ù tai khỏa lấp các triệu chứng khó chịu của căn bệnh. Chứng ù tai gây cho người bệnh rất nhiều bất tiện, tiếng ù trong tai đặc biệt lớn vào buổi tối hoặc những khi cần nghỉ ngơi trong môi trường yên tĩnh. Những thử nghiệm dùng TOT giảm ù tai đã được bác sĩ Jack Vernon tiến hành từ năm 1970. Người bị ù tai nghe TOT phát ra từ CD, máy MP3, hoặc dùng loại gối có gắn loa bên trong. TOT làm giảm sự tương phản giữa tiếng ù trong tai và sự yên tĩnh của môi trường, giúp hệ thống thính giác của người bệnh bớt nhạy cảm và có thể nghỉ ngơi. Tuy không có tác dụng trị liệu nhưng TOT giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh đáng kể.

Tinnitus masker

Ở đâu có thể sử dụng TOT?

• Các văn phòng mở: môi trường văn phòng mở có thể quá yên tĩnh (khiến bất cứ tiếng động nào phát ra cũng gây giật mình), hoặc quá ồn ào (khiến người làm việc không thể tập trung được). Nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng thiết bị phát TOT làm tăng sự hài lòng của nhân viên làm việc trong các văn phòng loại này, giúp họ ít bị phân tâm nên làm việc hiệu quả hơn.
 

TOT mang lại sự riêng tư cho văn phòng có không gian mở.

• Văn phòng cần đảm bảo sự riêng tư: những văn phòng tư nhân hoặc phòng làm việc của các bác sĩ, đặc biệt là bác sĩ tâm thần yêu cầu độ bảo mật cao cho cuộc trao đổi, nhưng kết cấu xây dựng hiện đại với những bức tường rỗng, nhẹ lại khiến âm thanh trong phòng nhiều nguy cơ rò rỉ ra ngoài. Sử dụng mặt nạ âm thanh bằng TOT sẽ đảm bảo nội dung cuộc trao đổi được giữ kín.

• Không gian công cộng: thay vì sử dụng TOT trong văn phòng riêng, kỹ thuật mặt nạ âm thanh có thể lắp đặt tại khu vực công cộng như phòng chờ tại các bệnh viện, ngân hàng,… vẫn đảm bảo cuộc trò chuyện riêng tư không bị những người khác nghe thấy.

• Trong trường học: TOT cũng rất hữu ích trong trường học. Theo một số nghiên cứu, TOT còn giúp cải thiện khả năng nhận thức của học sinh mắc chứng “tăng động giảm chú ý” (ADHD), vốn dễ phân tâm bởi những âm thanh từ môi trường xung quanh.

Có thể nói, TOT mang đến cho con người một “ốc đảo” yên tĩnh để cải thiện tâm trạng, giấc ngủ và hiệu suất làm việc. Ngày nay, loại âm thanh nhẹ nhàng này còn được chứng minh đặc biệt hữu ích khi làm dịu cơn khó chịu, quấy khóc của trẻ em dưới 5 tuổi; giúp trấn an những con vật cưng đang sợ hãi, lo âu… Trong một cuộc sống hiện đại đầy những âm thanh hỗn loạn, ồn ào và ngày càng căng thẳng như hiện nay, TOT trở nên cực kỳ hữu ích.
 

MAI ANH, STINFO Số 10/2013