Tri thức giúp chúng ta tạo dựng cuộc sống vật chất sung túc, nhưng xã hội muốn phát triển còn cần cả lòng trắc ẩn và từ bi.
Nếu Steve Jobs được xem là ông trùm về phần cứng máy tính, thì Bill Gates - người xây dựng nên cơ nghiệp hùng mạnh Microsoft - chính là ông hoàng của thế giới phần mềm. Dù vậy, trong khi truyền thông ca ngợi Steve Jobs như một hình mẫu của sự sáng tạo đỉnh cao, thì Bill Gates lại đón nhận những lời không mấy thiện cảm: “kẻ theo đuôi” trong giới công nghệ, vay mượn mỗi nơi một chút để “xào nấu” ra kiểu thành công “made in Bill Gates”; một ông chủ khó chịu... Nhưng sau nhiều năm nhìn lại, người ta thán phục chứng kiến Bill Gates đã từng bước góp phần làm thay đổi thế giới theo hướng tốt đẹp hơn. Những đóng góp của ông tạo nên giá trị vô cùng to lớn, không chỉ cho giới công nghệ đương đại, mà còn cho những con người khốn cùng ở bên lề cuộc sống.
Gần 10 năm trước, từng có người chỉ trích Bill Gates vì cho rằng ông không hăng hái trong việc từ thiện. Khi đó, Bill chỉ thủng thẳng đáp: “Rất nhiều lần người ta mời tôi tham gia đầu tư, đóng góp từ thiện, tặng quà hay cho vay. Có người cần vài trăm, có người cần vài trăm triệu. Xài tiền thế nào cho khôn ngoan cũng khó không kém kiếm tiền. Sau này, cho tiền một cách có ý nghĩa sẽ là mối bận tâm chính trong đời tôi, nếu như tôi vẫn còn nhiều tiền để cho”.
“Cho tiền một cách có ý nghĩa”
Nếu có 20.000 USD, em sẽ ủng hộ cho chỉ một ca phẫu thuật ghép thận, hay mua vắc xin cho hàng trăm ngàn đứa trẻ khác ở châu Phi?. Đó là câu hỏi đầy trăn trở mà Bill đặt ra cho vợ - bà Melinda Gates, khi ông nhận được một lá thư xin hỗ trợ chi phí. Và câu trả lời của ông là: “Với một nguồn lực nhất định, chúng ta phải làm gì để mang lại lợi ích cho nhiều người nhất”.
Liệu tiền bạc có phải là công cụ vạn năng giúp Bill Gates đạt được mục tiêu trên? Câu trả lời là không. Chính khoa học công nghệ mới là phương cách tuyệt vời mang sự giúp đỡ của ông đến với ngày càng nhiều người hơn trên thế giới. Giả như với 2 tỷ USD trong tay, thay vì chỉ có thể chi 20.000 USD cho mỗi ca phẫu thuật để cứu sống 100 ngàn người, Bill Gates sẽ đầu tư cũng số tiền đó cho một dự án nghiên cứu tìm ra phương pháp chữa trị cho nhiều triệu người khác. “Tối đa hóa lợi ích” - đó mới chính là triết lý từ thiện của Bill Gates.
William H. Gates là quỹ từ thiện đầu tiên mà vợ chồng Bill và Melinda Gates thành lập năm 1994 với 94 triệu USD, hỗ trợ các hoạt động về y tế, giáo dục và giúp đỡ cộng đồng người có thu nhập thấp. Quỹ Bill & Melinda Gates ra đời năm 2000, hợp nhất từ các quỹ gia đình của Bill và vợ, nhằm nâng cao chăm sóc y tế, giảm đói nghèo trên toàn cầu, hỗ trợ tiếp cận công nghệ thông tin tiên tiến tại Mỹ. Ngày 25/6/2006, với 30,7 tỷ USD từ sự đóng góp của Warren Buffet, người giàu thứ hai trên thế giới, Gates Foundation đã trở thành tổ chức từ thiện lớn nhất trong lịch sử. Kể từ đó, hơn 6 triệu người trên thế giới đã được cứu sống nhờ rất nhiều chương trình do Gates Foundation đầu tư nghiên cứu và phát triển:
– Trồng chuối có hàm lượng sắt và vitamin A cao, phân phát miễn phí cho người dân Uganda.
– Tăng cường đưa vắc xin bại liệt đến nơi căn bệnh còn hoành hành.
– Chống sốt rét, cung cấp miễn phí màn, chiếu và thuốc diệt côn trùng, nghiên cứu vắc xin. Từ thử nghiệm thành công tại Zambia, chương trình này đang được nhân rộng ra nhiều nơi trên thế giới.
– Chế tạo nhiên liệu sinh học từ chất thải (bùn, phân). Phần thưởng trị giá 1,5 triệu USD của quỹ dành cho giáo sư công nghệ Katarik Chandran (Columbia), người nghiên cứu thành công dự án này.
– Cải thiện chất lượng củ sắn, loại lương thực chính trong bữa ăn của hơn 800 triệu người trên thế giới, bằng cách nghiên cứu giảm bớt lượng xyanua tự nhiên trong sắn, tăng cường đạm, sắt, kẽm và vitamin A, E.
– Cải tạo các nhà vệ sinh trên thế giới bằng dự án 42 triệu USD, nhờ đó chống ô nhiễm và tái sử dụng chất thải sinh học làm nhiên liệu.
– Phòng chống AIDS: nghiên cứu vắc xin, ngăn chặn bệnh lây lan và hỗ trợ chi phí điều trị cho các nước châu Phi.
– Vận động các chính sách y tế chăm lo cho bà mẹ và trẻ em.
– Nghiên cứu biến muỗi thành kim tiêm vắc-xin.
– ….
Thành quả đạt được là hàng triệu người được cứu sống, giá thành các loại văc xin chủng ngừa bệnh giảm mạnh (có loại giảm đến 99% như văc xin rotavirus). Dự kiến, cho đến năm 2019, sẽ có thêm khoảng 7,6 triệu trẻ em dưới 5 tuổi được cứu sống cũng như được hưởng các chương trình giáo dục đầy nhân bản. Theo tờ Newsweek, Gates Foundation đã “thay đổi lĩnh vực y tế toàn cầu”, hướng sự chú ý của thế giới vào các bệnh tật bắt nguồn từ nghèo đói, và làm phát triển hoạt động nghiên cứu khoa học trong nhiều lĩnh vực.
Không chỉ đầu tư cho nghiên cứu, Gates Foundation còn hướng đến những thay đổi về mặt giáo dục, văn hóa và xã hội như: xây dựng thư viện, đào tạo sử dụng máy tính và internet. Tháng 5/2012, dự án phát triển internet tại nông thôn do Gates Foundation tài trợ đã đến 3 tỉnh Bình Phước, Tây Ninh và Đắk Nông của Việt Nam. Dự án dự kiến mang đến 12.000 máy tính kết nối internet tại 1.900 thư viện (65% thư viện trong cả nước) cho 40 tỉnh kém phát triển nhất nước ta.
Mọi cuộc sống đều giá trị
Trong một thư ngỏ gởi Gates Foundation năm 2011, Bill Gates viết: “mọi cuộc sống đều có giá trị như nhau”(All lives have equal value). Đó là lý do khiến Bill Gates chẳng ngần ngại chi hẳn 48% tổng giá trị tài sản cho các chương trình thiện nguyện từ năm 2007 (hơn 2 tỷ USD so với ngân sách của Mỹ dành hỗ trợ các nước). Nhiều người ở những góc khuất của thế giới sẽ cảm ơn Bill Gates nếu biết rằng, nhà tỷ phú này đã ký di chúc dành 85% tài sản cho các hội từ thiện, khoa học và cơ quan nghiên cứu diệt trừ bệnh tật sau khi ông qua đời. Cùng với Warren Buffet, ông còn vận động hàng trăm tỷ phú Mỹ hiến tối thiểu 50% tài sản để làm từ thiện. Thậm chí, Warren Buffet tin tưởng tuyên bố, hoàn toàn mãn nguyện khi quyết định trao tặng phần lớn gia tài của mình cho Gates Foundation.
Sống thoải mái với gia đình trong tòa nhà rộng hơn 6.000 mét vuông hướng ra hồ Washington, không cần nói cũng biết Bill Gates giàu như thế nào với tổng tài sản lên tới 59 tỷ USD. No đủ, giàu có và quyền lực là điều kiện để người ta bắt đầu nghĩ về trách nhiệm với xã hội và làm từ thiện. Hoạt động từ thiện mang đến cảm giác hạnh phúc và sống có ý nghĩa. Có người cho để lấy “tiếng thơm”, có người cho để mong được đền ơn, thậm chí, có người cho đi để nhận về cảm giác mình tốt đẹp. Nhưng với Bill Gates, ông làm từ thiện vì tin rằng, “mọi cuộc sống đều có giá trị như nhau” nên mọi người đều xứng đáng được hưởng cơ hội đồng đều về an sinh xã hội. Là một người có lòng trắc ẩn, đó mới chính là điều kiện then chốt giúp tri thức và tài sản của Bill Gates trổ sinh nhiều hoa trái hơn cho cuộc đời.
Nhật Anh, STINFO Số 8/2012.