Các cơ sở dữ liệu khoa học và công nghệ (CSDL KH&CN) giúp rút ngắn khoảng cách kiến thức công nghệ, làm giàu thêm các tri thức khoa học kết tinh từ kinh nghiệm của nhân loại. Do vậy, quyền truy cập vào các CSDL KH&CN phong phú, tin cậy đang được nhiều người quan tâm. Thư viện KH&CN của Trung tâm Thông tin và Thống kê KH&CN TP. HCM (CESTI) là một địa chỉ đáp ứng nhu cầu nêu trên.
84% nhà nghiên cứu tìm kiếm tài liệu chuyên ngành từ Internet
Theo số liệu năm 2016 của Tổ chức Thống kê số liệu Internet Thế giới (InternetLiveStats), Việt Nam đứng thứ 13 trên thế giới về lượng người dùng Internet (49 triệu người, chiếm 52% dân số cả nước) và có tốc độ phát triển vô cùng nhanh chóng. Trong khu vực châu Á, Việt Nam đứng thứ 5, chỉ sau Trung Quốc (721 triệu), Ấn Độ (462 triệu), Nhật Bản (115 triệu) và Indonesia (53 triệu). Riêng trong lĩnh vực giáo dục, đến nay, hơn 16.000 (tương đương 35,8%) cơ sở giáo dục trên toàn quốc đã có đường truyền Internet cáp quang.
Cùng với sự phát triển của Internet, các CSDL đã trở thành một phần không thể thiếu trong công tác giáo dục, đào tạo và nghiên cứu. Theo PGS. TS. Nguyễn Đức Lộc, Phó Giám đốc Nhà xuất bản Đại học Quốc gia TP. HCM, trong một khảo sát thăm dò bạn đọc, có 84% cho biết thường tìm kiếm tài liệu từ Internet. Các loại tài liệu được tìm kiếm phổ biến nhất là sách chuyên khảo, giáo trình, tạp chí khoa học và sách kỷ yếu hội nghị. Các nguồn tìm kiếm tài liệu phổ biến nhất là: các trang web khoa học chính thức của trường, khoa, viện nghiên cứu (chiếm 79%) và trang chia sẻ tài liệu miễn phí của cộng đồng (chiếm 78%). Bên cạnh đó, các trang web cung cấp tài liệu có tính phí cũng là một kênh được quan tâm (chiếm 30%).
Việc tìm kiếm tài liệu đơn giản trên Google tuy rất nhanh và cho khá nhiều kết quả, nhưng, ngoài những tài liệu phổ biến cho phép tải về rộng rãi, các tài liệu KH&CN có giá trị của những nguồn uy tín trên thế giới thường được tổ chức ở dạng CSDL. Để đi đến được các nội dung chi tiết này, Google không thể đảm bảo được, và thường phí tổn cũng không ít.
Để hỗ trợ cho nhu cầu tra cứu, tham khảo các tài liệu KH&CN có giá trị, CESTI đã tổ chức hệ thống Thư viện KH&CN với nhiều CSDL có giá trị từ các nguồn uy tín. Đây là một trong những “cầu nối” giúp “liên kết” các nhà khoa học, các tạp chí khoa học trong và ngoài nước với bạn đọc. Góp phần định hình thói quen tìm kiếm tài liệu KH&CN trên các CSDL, phục vụ mục tiêu giảng dạy, học tập và nghiên cứu ở các trường đại học, cơ quan nghiên cứu, CESTI đang có những chính sách rất thông thoáng và đầy tiết kiệm đối với các giảng viên, sinh viên các trường đại học và các cán bộ nghiên cứu.
Hàng trăm triệu tài liệu KH&CN sẵn sàng phục vụ
Ra đời ngay từ những ngày đầu thành lập Trung tâm Thông tin và Thống kê KH&CN TP. HCM (tên trước đây là Trung tâm Thông tin KH&CN TP. HCM, trực thuộc Sở Khoa học và Công nghệ TP. HCM), Thư viện KH&CN có bề dày kinh nghiệm phục vụ độc giả quan tâm đến các hoạt động KH&CN kể từ năm 1983 đến nay. Qua hơn 30 năm xây dựng và phát triển, hiện nay Thư viện KH&CN đã có được vốn tài liệu phong phú theo nhiều lĩnh vực đặc thù, sẵn sàng đáp ứng các nhu cầu thông tin về các mảng: nghiên cứu triển khai với nhiều các tạp chí chuyên ngành uy tín trong và ngoài nước; thông tin công nghệ; tiêu chuẩn; kiểu dáng công nghiệp; cùng nhiều tài liệu khác về KH&CN. Là thành viên của Thư viện KH&CN, bạn đọc có thể tham khảo các tài liệu này ở dạng giấy, CDROM hay trực tiếp truy cập các CSDL thông qua Internet.
Nguồn tư liệu trong nước: gần 150.000 tài liệu
• Kết quả nghiên cứu Quốc gia: thông tin về hơn 8.800 công trình, đề tài nghiên cứu khoa học của quốc gia đã được nghiệm thu trên nhiều lĩnh vực.
• Kết quả nghiên cứu TP. HCM: hơn 1.900 đề tài nghiên cứu từ năm 1990 đến nay do Sở KH&CN TP.HCM quản lý, đa lĩnh vực (môi trường, công nghệ sinh học, nông nghiệp, quản lý đô thị,…).
• Tạp chí chuyên ngành KH&CN: hơn 124.000 bài nghiên cứu được đăng trên các tạp chí chuyên ngành trong nước, bao quát các chủ đề về kinh tế, nông nghiệp, khoa học và công nghệ, môi trường... được cập nhật hàng ngày.
• Phim KH&CN: hơn 800 phim tư liệu trong nhiều lĩnh vực (nông nghiệp, công nghiệp, khoa học công nghệ, môi trường,...).
• Tiêu chuẩn Việt Nam: hơn 12.400 tiêu chuẩn và quy chuẩn từ năm 1963 đến nay.
Nguồn tư liệu quốc tế: 4 CSDL hàng trăm triệu tài liệu
• CSDL Thomson Innovation: lưu trữ hơn 95 triệu tư liệu sáng chế của hầu hết các nước trên thế giới, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á, cùng công cụ hỗ trợ phân tích xu hướng công nghệ dựa vào các sáng chế.
• CSDL ProQuest: là bộ CSDL đa ngành, cung cấp hàng triệu tài liệu (các bài báo, tạp chí, luận án, tài liệu hội nghị, công trình nghiên cứu, báo cáo,..) tại 90 quốc gia, dưới dạng tóm tắt, toàn văn, hình ảnh và đồ họa. Dữ liệu bao quát rất nhiều ngành và lĩnh vực như: kinh tế, công nghệ, khoa học xã hội,…
• CSDL SpringerLink: nguồn dữ liệu KH&CN, y học với trên 10 triệu tài liệu từ các tạp chí, sách điện tử,…
• CSDL IEEE: đáp ứng gần 3 triệu tài liệu toàn văn chất lượng về các lĩnh vực KH&CN mũi nhọn như: CNTT, điện tử - viễn thông, tự động hóa, năng lượng,... đã được đăng trên các tạp chí, kỷ yếu hội thảo của IEEE và IET.
Đa dạng phương thức cung cấp thông tin
Thư viện KH&CN tổ chức nhiều hình thức phục vụ người dùng tin như: hướng dẫn tra cứu và đọc tài liệu trên giấy, trên CDROM và trên Internet tại phòng đọc (79 Trương Định, Quận 1, TP. HCM); lấy tài liệu toàn văn tại các trung tâm thông tin, thư viện khác ở trong và ngoài nước theo yêu cầu của người dùng; cung cấp các CSDL trên CDROM hoặc trực tuyến theo các chuyên ngành hẹp.
Hướng dẫn sinh viên Đại học dân lập Kỹ thuật và Công nghệ TP. HCM
khai thác trực tuyến các CSDL của Thư viện KH&CN.
Theo chị Huỳnh Thị Hạnh Thuần, Trưởng phòng Tư liệu, phụ trách Thư viện KH&CN, “Dịch vụ Bạn đọc trực tuyến” vừa được CESTI triển khai gần đây đã nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của đông đảo giảng viên và sinh viên các trường đại học. Kể từ khi bắt đầu đưa dịch vụ vào hoạt động (tháng 2/2012), đến cuối năm 2012, dịch vụ phát triển được 127 thành viên. Con số này đã nhanh chóng “bùng nổ” theo thời gian: giữa tháng 8/2016, thành viên dịch vụ đã đạt con số trên 800 (tốc độ phát triển bình quân 160%/năm), đông đảo nhất là đội ngũ các giảng viên, nghiên cứu viên, sinh viên (chiếm tỉ lệ hơn 85,5%), còn lại từ khối doanh nghiệp và các cơ quan khác.
Nguyên nhân chính nằm ở chất lượng của các CSDL đã làm hài lòng thành viên tham gia dịch vụ. Từ trải nghiệm thực tế của những người đi trước, dịch vụ đã lan tỏa mạnh trong cộng đồng các cán bộ nghiên cứu và các giảng viên, sinh viên, học viên cao học ở nhiều trường đại học.
Khi tham gia dịch vụ, thành viên được cấp tài khoản để truy cập vào các CSDL KH&CN trong và ngoài nước từ bất kỳ thiết bị nào có kết nối mạng Internet, thông qua hệ thống mạng http://www.cesti.gov.vn, để khai thác tài liệu (thư mục và toàn văn) từ các CSDL trong nước (kết quả nghiên cứu quốc gia; kết quả nghiên cứu TP. HCM; tạp chí chuyên ngành KH&CN; thông tin khảo sát đề tài nghiên cứu; thông tin tiêu chuẩn) hay CSDL nước ngoài (ProQuest Central; SpringerLink; IEEE; Thomson Innovation).
Không chỉ vậy, với quan điểm “chia sẻ càng nhiều càng làm tăng giá trị thông tin”, Thư viện KH&CN không hạn chế thời lượng truy cập, không hạn chế số lần truy cập, đáp ứng truy cập 24/24, và hỗ trợ cung cấp tài liệu toàn văn hoàn toàn miễn phí từ các CSDL nổi tiếng (ScienceDirect, IEEE, Taylor and Francis,…). Bên cạnh đó, với chính sách khuyến khích khai thác tư liệu với chi phí khá “mềm”, cũng giúp dịch vụ trở thành một người bạn tin cậy với các bạn sinh viên, học viên cao học trong hành trình khám phá tri thức.
Cùng với sự gia tăng nhanh chóng thành viên, những phản hồi từ cộng đồng về dịch vụ “Bạn đọc trực tuyến” cũng rất tích cực. Nhiều thành viên khác đánh giá khá cao, khi cho rằng đây là dịch vụ rất hữu ích cho giới nghiên cứu.
Những nhận xét, góp ý xây dựng chân tình về sự đa dạng nguồn lực thông tin, thái độ phục vụ tận tâm và khả năng hỗ trợ tốt của nhân viên Thư viện KH&CN đối với các khách hàng (thành viên), đã giúp Thư viện KH&CN ngày càng hoàn thiện, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của bạn đọc. Đây cũng chính là chìa khóa giúp “Bạn đọc trực tuyến” luôn được sự ủng hộ của đông đảo bạn đọc.
NGUYỄN HOÀNG, STINFO số 8/2016
Tải bài này về tại đây.